Pytanie jawne 48: Jakie znaczenie ma tytuł dla odczytania sensu utworu?

Pytanie jawne 48. Jakie znaczenie ma tytuł dla odczytania sensu utworu? Omów zagadnienie na podstawie Przedwiośnia Stefana Żeromskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst. 

Wstęp i teza

Tytuł jest istotnym elementem utworu. Często jest rodzajem klucza, wskazówką do zrozumienia sensu, przesłania utworu i jego interpretacji. Odpowiednio dobranym tytułem autor utworu może wyrazić też swoje stanowisko wobec poruszanego problemu. 

Rozwinięcie w odniesieniu do wskazanej w temacie lektury obowiązkowej

Inny świat – tytuł powieści Gustawa Herlinga-Grudzińskiego jest już pierwszą zapowiedzią dla czytelnika, że autor poprowadzi go w miejsce odmienne od wszystkiego, czego człowiek w normalnych okolicznościach może doświadczyć. Każdy kto przekraczał bramę łagru, wkraczał w zupełnie inną rzeczywistość, do której nie miał szans być przygotowany. W tej rzeczywistości nieprzydatne były wiedza i doświadczenia, wyniesione z normalnego życia w cywilizowanym świecie ludzi. Nie obowiązywały tam żadne z zasad, którymi człowiek kieruje się w swoim normalnym codziennym życiu, ani normy, wyznaczające reguły ludzkich zachowań w odniesieniu do innych ludzi. 

Aby przetrwać w tym tytułowym „innym świecie” najlepiej było zapomnieć o wszystkim, co zostało przed obozową bramą i skupić się wyłącznie na przeżyciu kolejnego dnia. W realiach życia w sowieckim łagrze, gdzie więźniowie byli poddawani nieludzkiemu traktowaniu, wybieganie myślą w przyszłość dalszą niż obecny dzień nie miało sensu. Łagrowa rzeczywistość to wyczerpująca praca ponad ludzkie siły, w ekstremalnych warunkach pogodowych, wśród współwięźniów, z których każdy stara się jedynie za wszelką cenę przetrwać. Tytułowy Inny świat z powieści Grudzińskiego to świat, którego istnienie trudno sobie wyobrazić, w którego istnienie trudno jest uwierzyć, a który mimo wszystko istniał i swego czasu zbierał krwawe żniwo. 

Kontekst literacki nawiązujący do tematu

Stefan Żeromski Syzyfowe prace – to frazeologizm syzyfowe prace nawiązuje do mitu o Syzyfie. Król Koryntu był ulubieńcem bogów, ale za swą zuchwałość został srodze ukarany. Przez całą wieczność miał toczyć wielki kamień na szczyt góry w Tartarze i za każdym razem, tuż przed szczytem kamień staczał się i Syzyf musiał zaczynać swą pracę od nowa. Tytuł powieści można odnieść do rosyjskich planów całkowitej rusyfikacji Polaków. Nawet kiedy już wydawało się, że zaborcy są bliscy osiągnięcie celu, coś lub ktoś niweczył ich wysiłki i całą pracę musieli rozpoczynać od nowa. Taką rolę odegrał w powieści Żeromskiego Bernard Zygier, kiedy wydeklamował przed klasą wiersz Mickiewicza Reduta Ordona. 

W nieco innym ujęciu można odnieść ten tytuł do zadania, które w obliczu problemu rusyfikacji stało przed polskimi elitami. W tym znaczeniu tytułowa syzyfowa praca miała oznaczać obowiązek ustawicznej pracy, niekończącego się podejmowania wysiłków na rzecz edukacji i uświadamiania polskiej młodzieży, w celu zapobieżenie planom zaborcy. 

Podsumowanie

Podsumowując, w obu przywołanych przykładach, tytuł jest istotnym elementem utworu, rodzajem klucza, wskazówką do zrozumienia sensu, przesłania utworu i jego interpretacji. Oba tytuły służą również ich autorom do zasygnalizowania – już na wstępie – swojego stanowiska wobec opisywanych problemów. 

Przykładowe inne konteksty

1. Molier Skąpiec – tytuł odnosi się do głównego bohatera, Harpagona. Tytułowy bohater jest karykaturalnie nakreślonym przykładem człowieka, który uległ namiętności pieniądza i którym rządzi jedynie myśl o stałym pomnażaniu zysku, w każdy możliwy sposób.
2. Adam Mickiewicz Dziady – tytuł odnosi się do ludowego obrzędu „dziadów”, podczas którego według tradycji dusze zmarłych miały kontakt z żywymi. Obrzęd ten przedstawia relację między światem żywych i umarłych, co w utworze Mickiewicza jest związane z tematami winy, pokuty i przeznaczenia. 
3. Bolesław Prus Lalka – tytuł ma znaczenie symboliczne i stanowi wskazówkę interpretacyjną dla czytelnika. Choć nawiązuje do epizodu z oskarżeniem o kradzież lalki, najważniejszy jest tu motyw theatrum mundi — przekonanie, że człowiek jest marionetką w teatrze świata, sterowaną przez siły wyższe.