Najazd Szwedów na Polskę w połowie XVII wieku. Centralnym wydarzeniem historycznym w powieści jest obrona Jasnej Góry.
Rzeczpospolita prowadziła w owym czasie dwie wojny na wschodzie, zmagając się z trwającym od 1648 r. powstaniem Chmielnickiego i z najazdem Moskwy, która zajęła ogromne obszary Litwy. Szwedzi, wykorzystując zaangażowanie zawodowych wojsk polskich w tych konfliktach, wkroczyli na terytorium Rzeczypospolitej z Pomorza Szczecińskiego i z Inflant. Część magnatów (Radziwiłłowie, Radziejowski, Opalińscy) uknuła spisek i zbuntowała się przeciw królowi Janowi Kazimierzowi. Chcieli osadzić na tronie wojowniczego Karola Gustawa i przy jego pomocy odbić utracone na wschodzie majątki.
Wkroczenie wojsk szwedzkich do Polski latem 1655 r. w łącznej sile około 40 000 (Wielkopolska i Litwa).
Kapitulacja:
Ucieczka Jana Kazimierza na Śląsk i wydanie w Opolu (20 listopada 1655 r.) uniwersału wzywającego naród do walki ze Szwedami.
Partyzantka chłopów Na Podkarpaciu, odbicie Szwedom Nowego Sącza (grudzień 1655 r.).
Obrona Częstochowy: 19 listopada - 27 grudnia 1655 r.
Powrót króla i złożenie ślubów w katedrze lwowskiej.
Czerwiec - lipiec 1656 r. - bitwy pod Warszawą; 30 czerwca zajęcie jej Przez Polaków, 28 - 30 lipca ponowne zajęcie jej przez Szwedów na kilka tygodni.
Stopniowe wycofywanie się Szwedów z ziem Polski i Litwy, wypierane przez wojska Stefana Czarnieckiego.
Ostateczne zakończenie zmagań 3 maja 1660 r. pokojem oliwskim.
Plan rodziców spodobał się młodym - tu rozpoczyna się wątek miłosny.
Zemsta na szlachcie zaścianka, która nie tolerując ich zachowania, wytłukła część kompanów Kmicica.
Mimo wielu wad Kmicic jest patriotą. Składa przysięgę wierności Radziwiłłowi sądząc, że magnat przystąpi do obrony kraju przed Szwedami. Gdy Radziwiłł publicznie oświadczył, że opowiada się po stronie Szwedów, Kmicic jest porażony przysięgą sprzeczną z pragnieniem walki. Okrzyknięto go zdrajcą i stracił ostatecznie możliwość pozyskania ręki Oleńki Bilewiczówny.
Zamach Kmicica w ostateczności nie powiódł się, ale próba tego czynu doprowadza do metamorfozy Kmicica (to punkt zwrotny w życiu bohatera).
Jako Babinicz przemierza szlak bojowy, walcząc przeciwko Szwedom. Jego trasa wiedzie: Litwa – Warszawa – Częstochowa – Śląsk – Małopolska – Lwów – Podlasie – Warszawa – Litwa. W czasie tej wojaczki Kmicic wsławia się czynami patriotycznymi, bierze udział w obronie Jasnej Góry, ratuje z opresji króla Jana Kazimierza. Czyn patriotyczny pociąga za sobą rehabilitację grzechów z przeszłości i pozwala zdobyć również rękę i serce Oleńki.
