W dawniejszej literaturze:
Dzisiaj podziały te już nie obowiązują. Terminy antyk i starożytność są równoprawne i można je stosować wymiennie.
Starożytność to okres w historii od wynalezienia pisma do V w. n.e. kulturę europejską ukształtowały: Grecja, Rzym i chrześcijaństwo.
Przyjmuje się cztery wielkie okresy w dziejach kultur starożytnej Grecji i Rzymu:
Filozofia powstała w starożytnej Grecji (ok. VIII-VI w. p.n.e.) i stała się pierwszym znanym sposobem wyjaśniania świata i zjawisk przyrodniczych bez konieczności odwoływania się do mocy boskich. Filozofowie greccy odrzucili mitologiczną wizję świata i próbowali opisać rzeczywistość za pomocą rozumu.
Jeden z najwybitniejszych filozofów epoki, nauczyciel Platona. W jego rozumowaniu główną rolę odgrywała metoda heurezy – czyli stawianie pytań. Uznawał istnienie absolutnego dobra (którym wg niego była doskonałość osobista) i absolutnej prawdy, które można poznać za pomocą tzw. żywego dialogu. Interesowało go dobre i uczciwe życie, w ten sposób zapoczątkował etykę. Uważał, że to, co dobre, wyrasta z mądrości, zatem by być dobrym – trzeba być mądrym. Stworzył pojęcie cnoty, którą utożsamiał ze szczęściem, świadomością dobra i zła. Twierdził, że zachowywanie cnoty jest gwarancją doskonałości i moralnego postępowania.
Uczeń Sokratesa. Jest twórcą pierwszego systemu filozoficznego, tzw. idealizmu obiektywnego. Uważał, że byty rzeczywiste są jedynie odbiciem bytów idealnych. Twierdził, że rzeczywistość to świat pozorów, prawdziwy jest świat idealny, niedostępny zmysłom, którego należy mieć świadomość i do którego należy dążyć. Platon najwyższą wartość poznawczą przypisywał duszy, która wg niego obdarzona jest wrodzoną wiedzą o ideach.
Uważany za najwszechstronniejszego myśliciela i uczonego starożytności. Zajmował się niemal wszystkimi ówczesnymi dziedzinami wiedzy. W dziedzinie etyki wprowadził pojęcie ideału, do którego człowiek powinien dążyć. Za szczęście uważał czynienie dobra i życie w cnocie. Stworzył także etykę złotego środka – czyli poszukiwanie umiaru we wszystkim, co człowiek czyni, a także uważał, że szczęście polega na życiu rozumnym i dążeniu do doskonałości.
Doktryna filozoficzna, której twórcą jest Zenon z Kition. Jej zwolennicy propagowali życie zgodne z rozumem i opanowanie namiętności jako najwyższą cnotę i warunek szczęścia.
Doktryna filozoficzna stworzona przez Epikura z Samos, zgodnie z którą życie szczęśliwe jest tożsame z życiem moralnym. Za szczęście Epikurejczycy uznawali brak cierpień. W literaturze pod nazwą epikureizmu kryje się często dążenie do korzystania z uciech życia, ale z umiarem.
Dobre życie polega na doznawaniu przyjemności.
Podstawową przyjemnością jest radość życia, sam brak cierpienia.
Należy korzystać z każdej chwili – hasło Horacego „Carpe diem” – chwytaj dzień.
Nie należy bać się śmierci, bo „dopóki jesteśmy, nie ma śmierci, a gdy ona przychodzi, nie ma nas”.
Nurt filozoficzny, którego twórcą jest Arystyp z Cyreny. Nazwa pochodzi od greckiego słowa „hedone”, które znaczy rozkosz. Hedoniści uważali rozkosz cielesną za jedyny cel życia człowieka i naczelny motyw ludzkiego postępowania.
Prawdy obiektywne nie istnieją.
Nie wiemy, jaka jest naprawdę rzeczywistość (wszystko jest względne), więc powinniśmy się powstrzymać od wydawania o niej sądów.
Kwestionowanie (bojkot) wszelkich norm społecznych – nie ma społeczeństwa, są tylko indywidualne jednostki.
Dzieło obrazuje rzeczywistość, przedstawia prawdopodobnego bohatera, z którym odbiorca może się utożsamić.
Odpowiedniość formy i stylu (języka) dzieła do treści.
Odbiorca najczęściej znał treść dzieła, dzięki czemu mógł się skupić na przeżywaniu emocji lub czerpaniu rozrywki.
Przemyślana kompozycja utworu, np. podział na trzy części: wstęp, rozwinięcie i zakończenie (Arystoteles).
Przykład literacki – Homer „Iliada” (Achilles, Hektor)
Przykład literacki – mitologia (Prometeusz)
Przykład literacki – Sofokles „Król Edyp”, „Antygona”
Przykład literacki – Homer „Odyseja” (Odys)
J. Parandowski, Mitologia
Homer, Iliada (fragm..)
Sofokles, Antygona
