HomeDarmowe materiały
30 grudnia, 2024

Konteksty na maturze z języka polskiego

Przeczytasz w 6 min
Konteksty literackie na maturze z języka polskiego. Wyjaśniamy, czym są i jak je wprowadzać. Wskazówki i przykłady wyrażeń przy wprowadzaniu do wypracowania.

Czym jest kontekst i jak znaleźć go na maturze z polskiego?

Kontekst to odniesienia potrzebne do zrozumienia jakiegoś dzieła literackiego. Kontekst jest: nawiązaniem, inspiracją, dialogiem między tekstami (intertekstualność).

Utwór literacki powstaje zwykle w wyniku różnych okoliczności, np. w związku z wydarzeniami w życiu artysty, w wyniku inspiracji zewnętrznej lub jako polemika z czymś lub kontynuacja czegoś (jakieś idei). Powiązanie dzieła i wskazanie wspólnych zależności to właśnie kontekst. Pomaga on w interpretacji, w zrozumieniu sensu dzieła, poszerza problematykę dzieła, odsyła do świata poza utworem.

Wskazówki przy wprowadzaniu kontekstu do wypracowania:

  • kontekst musi być bezpośrednio związany z analizowanym przez ciebie utworem lub problemem zawartym w temacie wypracowania
  • kontekst nie może polegać jedynie na „pochwaleniu się swoją wiedzą”, nie mogą to też być informacje luźno związane z omawianym utworem lub zagadnieniem, ale mają służyć pogłębieniu sensu analizowanego dzieła lub problemu
  • wprowadzenie kontekstu nie wymaga tworzenia nowego akapitu

Sformułowanie „odnieś się do kontekstu” oznacza, że musisz pokazać, że widzisz punkty wspólne pomiędzy omawianym przez Ciebie wątkiem, motywem z lektury, postępowaniem bohatera a czymś innym. 

Rodzaje kontekstów i ich najważniejsze cechy

Kontekst historycznoliteracki

Dotyczy najbliższego otoczenia analizowanego dzieła i obejmuje: 

  • wiadomości o autorze, 
  • genezę utworu, 
  • stosunek utworu do tradycji literackiej i do epoki, w której powstał utwór 

Dotyczy więc tych informacji o dziele i okolicznościach jego powstania, które mają istotne znaczenie dla jego zrozumienia. 

Kontekst literacki

Obejmuje odniesienia do innego utworu literackiego, do którego analizowany utwór może odsyłać wprost lub sygnalizować odniesienie w sposób ukryty (aluzja literacka). 

  • odniesienie do innego utworu to także dostrzeżenie podobieństwa problematyki łączącej oba teksty 
  • to inny utwór literacki, który ma taką samą tematykę, porusza ten sam motyw lub bohater literacki o podobnej postawie lub światopoglądzie 

Kontekst biograficzny

  • obejmuje fakty z życia autora, które miały wpływ na powstanie dzieła literackiego 
  • odwołanie do doświadczeń biograficznych autora 

Przy czym nie jest obowiązkowa szczegółowa znajomość biografii twórcy. Kontekst biograficzny należy przywołać w przypadku tych utworów, których geneza wiąże się z ważnym wydarzeniem z życia autora. 

Kontekst kulturowy

  • obejmuje odwołania do innych tekstów kultury, umożliwiających pogłębione odczytanie tego dzieła 
  • odwołanie do zjawisk kulturowych 

Kontekst religijny

  • obejmuje wierzenia religijne, których przywołanie sprawi, że możliwe stanie się pogłębione odczytanie sensów utworu 

Kontekst mitologiczny

  • obejmuje, tematy, toposy, archetypy, mające swoje źródło w Mitologii i umożliwiające poszerzenie odczytania utworu 

Mitologia to jedno z dwóch ważnych źródeł kultury, którego motywy, tematy, wątki są przywoływane, reinterpretowane w wielu tekstach. 

Kontekst biblijny

  • obejmuje tematy, toposy, archetypy, mające swoje źródło w omawianych fragmentach Biblii i umożliwiające pogłębione odczytanie utworu. 
  • Biblia to jedno z dwóch ważnych źródeł kultury, źródło wielu motywów i archetypów 

Kontekst historyczny

  • obejmuje fakty, wydarzenia historyczne, które wpłynęły na powstanie utworu literackiego 

Przy czym nie jest obowiązkowa szczegółowa znajomość wydarzeń historycznych. 

Kontekst filozoficzny

  • obejmuje poglądy myślicieli, których przywołanie jest niezbędne dla zrozumienia sensu utworu 
  • pisarze, podobnie jak filozofowie, podejmują refleksję nad egzystencją człowieka, pytają o cel, sens ludzkiego istnienia. Aby zrozumieć przesłanie zawarte w utworze literackim, warto odwołać się do poglądów filozoficznych 

Kontekst egzystencjalny

  • obejmuje zagadnienia związane z istnieniem, bytem, doświadczeniem życiowym człowieka, które wpłynęły na powstanie utworu literackiego 
  • problemy egzystencjalne, związane z podstawami ludzkiego życia, jego sensem, wartościami, celami 

Kontekst polityczny

  • obejmuje informacje związane z funkcjonowaniem władzy, ustroju, relacje między władzą a obywatelem, wpływające na powstanie utworu literackiego 

Przy czym nie jest wymagana szczegółowa wiedza na temat ustrojów politycznych. 

Kontekst społeczny

  • obejmuje zagadnienia dotyczące życia warstw, grup, środowisk społecznych, wpływające na powstanie utworu literackiego 

Po przeanalizowaniu powyższych kontekstów można stwierdzić, że kontekst warto wprowadzić jako element uzupełniający w akapicie poświęconym odczytaniu sensów: 

  1. utworu załączonego do tematu wypracowania 
  2. wybranej lektury obowiązkowej 
  3. innego utworu literackiego 
  4. problemu zawartego w temacie. 

Co więcej, w jednym akapicie rozwinięcia pracy można przywołać różne konteksty 

  • na przykład: dwa konteksty w tym samym akapicie, poświęconym ukazaniu samotnej walki bohatera powieści George’a Orwella Rok 1984 – biograficzny i polityczny 

Należy pamiętać, aby treści kontekstowe (ich szczegółowość, obszerność) były podporządkowane odczytaniu sensów danego utworu, a nie – przytaczane jako informacje dodatkowe, dygresje, luźno powiązane z tekstem. 

Gdy wprowadzasz kontekst, zastanów się, czy:

  • jest on przydatny do omówienia utworu w szerszej perspektywie
  • pogłębia i rozwija omawiane zagadnienie
  • potwierdza, rozwija sformułowaną przez Ciebie refleksję

Przykłady wyrażeń, które można wykorzystać przy wprowadzaniu kontekstu

  • By lepiej zrozumieć ten problem, należy odwołać się do …
  • Takie zachowanie bohatera wynika z …
  • Nie można zrozumieć tekstu bez odwołania się do …
  • Z podobną postawą mamy do czynienia …
  • Takie myślenie jest również obecne w …
  • Przedstawiony kontekst wydaje mi się istotny, ponieważ …
  • Światopogląd epoki, w której powstał interpretowany utwór, wyróżnia …
  • Inspiracją do napisania dzieła były własne doświadczenia życiowe autora …
  • Odnajdujemy tu elementy autobiograficzne …
  • Utwór odbiega od założeń gatunkowych stworzonych w epoce …
  • Gdyby nie doświadczenia biograficzne autora związane z…
  • Na tę sytuację zapewne miały wpływ uwarunkowania historyczne takie jak…
  • Zapewne wpłynęły na to poglądy autora, który uważał, że…
  • Podobną postawę reprezentował…
  • Ten sam motyw można dostrzec w…
  • Warto zaznaczyć, że dla ludzi tamtej epoki szczególnie ważna była…

Subskrybuj maturalne notatki!

Notatki wysyłamy w każdy poniedziałek o 21:00. ZA FREE !

Ogarnij przed maturą

wszystkie materiały

Gotowy, aby podkręcić swój maturalny wynik?

Stresuj się mniej i osiągnij wyższy wynik na maturze.
Popraw maturalny wynik

Potrzebujesz pomocy?

Pracujemy od poniedziałku do piątku, od 10:00 do 17:00.
cartmichourglassarrow-right