Konteksty literackie na maturze z języka polskiego. Wyjaśniamy, czym są i jak je wprowadzać. Wskazówki i przykłady wyrażeń przy wprowadzaniu do wypracowania.
Czym jest kontekst i jak znaleźć go na maturze z polskiego?
Kontekst to odniesienia potrzebne do zrozumienia jakiegoś dzieła literackiego. Kontekst jest: nawiązaniem, inspiracją, dialogiem międzytekstami (intertekstualność).
Utwór literacki powstaje zwykle w wyniku różnych okoliczności, np. w związku z wydarzeniami w życiu artysty, w wyniku inspiracji zewnętrznej lub jako polemika z czymś lub kontynuacja czegoś (jakieś idei). Powiązanie dzieła i wskazanie wspólnych zależności to właśnie kontekst. Pomaga on w interpretacji, w zrozumieniu sensu dzieła, poszerza problematykę dzieła, odsyła do świata poza utworem.
Wskazówki przy wprowadzaniu kontekstu do wypracowania:
kontekst musi być bezpośrednio związany z analizowanym przez ciebie utworem lub problemem zawartym w temacie wypracowania
kontekst nie może polegać jedynie na „pochwaleniu się swoją wiedzą”, nie mogą to też być informacje luźno związane z omawianym utworem lub zagadnieniem, ale mają służyć pogłębieniu sensu analizowanego dzieła lub problemu
wprowadzenie kontekstu nie wymaga tworzenia nowego akapitu
Sformułowanie „odnieś się do kontekstu” oznacza, że musisz pokazać, że widzisz punkty wspólne pomiędzy omawianym przez Ciebie wątkiem, motywem z lektury, postępowaniem bohatera a czymś innym.
Rodzaje kontekstów i ich najważniejsze cechy
Kontekst historycznoliteracki
Dotyczy najbliższego otoczenia analizowanego dzieła i obejmuje:
wiadomości o autorze,
genezę utworu,
stosunek utworu do tradycji literackiej i do epoki, w której powstał utwór
Dotyczy więc tych informacji o dziele i okolicznościach jego powstania, które mają istotne znaczenie dla jego zrozumienia.
Kontekst literacki
Obejmuje odniesienia do innego utworu literackiego, do którego analizowany utwór może odsyłać wprost lub sygnalizować odniesienie w sposób ukryty (aluzja literacka).
odniesienie do innego utworu to także dostrzeżenie podobieństwa problematyki łączącej oba teksty
to inny utwór literacki, który ma taką samą tematykę, porusza ten sam motyw lub bohater literacki o podobnej postawie lub światopoglądzie
Kontekst biograficzny
obejmuje fakty z życia autora, które miały wpływ na powstanie dzieła literackiego
odwołanie do doświadczeń biograficznych autora
Przy czym nie jest obowiązkowa szczegółowa znajomość biografii twórcy. Kontekst biograficzny należy przywołać w przypadku tych utworów, których geneza wiąże się z ważnym wydarzeniem z życia autora.
Kontekst kulturowy
obejmuje odwołania do innych tekstów kultury, umożliwiających pogłębione odczytanie tego dzieła
odwołanie do zjawisk kulturowych
Kontekst religijny
obejmuje wierzenia religijne, których przywołanie sprawi, że możliwe stanie się pogłębione odczytanie sensów utworu
Kontekst mitologiczny
obejmuje, tematy, toposy, archetypy, mające swoje źródło w Mitologii i umożliwiające poszerzenie odczytania utworu
Mitologia to jedno z dwóch ważnych źródeł kultury, którego motywy, tematy, wątki są przywoływane, reinterpretowane w wielu tekstach.
Kontekst biblijny
obejmuje tematy, toposy, archetypy, mające swoje źródło w omawianych fragmentach Biblii i umożliwiające pogłębione odczytanie utworu.
Biblia to jedno z dwóch ważnych źródeł kultury, źródło wielu motywów i archetypów
Kontekst historyczny
obejmuje fakty, wydarzenia historyczne, które wpłynęły na powstanie utworu literackiego
Przy czym nie jest obowiązkowa szczegółowa znajomość wydarzeń historycznych.
Kontekst filozoficzny
obejmuje poglądy myślicieli, których przywołanie jest niezbędne dla zrozumienia sensu utworu
pisarze, podobnie jak filozofowie, podejmują refleksję nad egzystencją człowieka, pytają o cel, sens ludzkiego istnienia. Aby zrozumieć przesłanie zawarte w utworze literackim, warto odwołać się do poglądów filozoficznych
Kontekst egzystencjalny
obejmuje zagadnienia związane z istnieniem, bytem, doświadczeniem życiowym człowieka, które wpłynęły na powstanie utworu literackiego
problemy egzystencjalne, związane z podstawami ludzkiego życia, jego sensem, wartościami, celami
Kontekst polityczny
obejmuje informacje związane z funkcjonowaniem władzy, ustroju, relacje między władzą a obywatelem, wpływające na powstanie utworu literackiego
Przy czym nie jest wymagana szczegółowa wiedza na temat ustrojów politycznych.
Kontekst społeczny
obejmuje zagadnienia dotyczące życia warstw, grup, środowisk społecznych, wpływające na powstanie utworu literackiego
Po przeanalizowaniu powyższych kontekstów można stwierdzić, że kontekst warto wprowadzić jako element uzupełniający w akapicie poświęconym odczytaniu sensów:
utworu załączonego do tematu wypracowania
wybranej lektury obowiązkowej
innego utworu literackiego
problemu zawartego w temacie.
Co więcej, w jednym akapicie rozwinięcia pracy można przywołać różne konteksty
na przykład: dwa konteksty w tym samym akapicie, poświęconym ukazaniu samotnej walki bohatera powieści George’a Orwella Rok 1984 – biograficzny i polityczny
Należy pamiętać, aby treści kontekstowe (ich szczegółowość, obszerność) były podporządkowane odczytaniu sensów danego utworu, a nie – przytaczane jako informacje dodatkowe, dygresje, luźno powiązane z tekstem.
Gdy wprowadzasz kontekst, zastanów się, czy:
jest on przydatny do omówienia utworu w szerszej perspektywie
pogłębia i rozwija omawiane zagadnienie
potwierdza, rozwija sformułowaną przez Ciebie refleksję
Przykłady wyrażeń, które można wykorzystać przy wprowadzaniu kontekstu
By lepiej zrozumieć ten problem, należy odwołać się do …
Takie zachowanie bohatera wynika z …
Nie można zrozumieć tekstu bez odwołania się do …
Z podobną postawą mamy do czynienia …
Takie myślenie jest również obecne w …
Przedstawiony kontekst wydaje mi się istotny, ponieważ …
Światopogląd epoki, w której powstał interpretowany utwór, wyróżnia …
Inspiracją do napisania dzieła były własne doświadczenia życiowe autora …
Odnajdujemy tu elementy autobiograficzne …
Utwór odbiega od założeń gatunkowych stworzonych w epoce …
Gdyby nie doświadczenia biograficzne autora związane z…
Na tę sytuację zapewne miały wpływ uwarunkowania historyczne takie jak…
Zapewne wpłynęły na to poglądy autora, który uważał, że…
Podobną postawę reprezentował…
Ten sam motyw można dostrzec w…
Warto zaznaczyć, że dla ludzi tamtej epoki szczególnie ważna była…
Subskrybuj maturalne notatki!
Notatki wysyłamy w każdy poniedziałek o 21:00. ZA FREE !