Dziady cz. IV Adama Mickiewicza - czas i miejsce akcji, godziny, bohaterowie, problematyka. Poznaj najważniejsze informacje do matury z języka polskiego!
Czas i miejsce akcji
Akcja utworu rozgrywa się w noc zaduszną i obejmuje 3 godziny (od 21 do 24). Ich upływ jest wyraźnie zaznaczony – odmierzany jest pianiem koguta, dzwonieniem zegara i gaśnięciem świec.
Miejscem akcji jest niewielka chatka księdza. Opowieść Gustawa przenosi ją w przestrzeń ówczesnej Litwy – do jego rodzinnej miejscowości, pobliskiego lasu itp.
Bohaterowie
Gustaw
Tajemniczy, samotny, smutny i przejawiający oznaki szaleństwa.
Ubrany w skrawki materiałów, we włosach miał trawę i liście, a na szyi różne paciorki i wstążki.
Dawny uczeń Księdza.
Żyje wspomnieniami utraconej miłości, dzięki której poznał „piekło i niebo ziemi”.
Jest nieszczęśliwy, odrzucony przez ukochaną Marylę, która poślubiła innego i zapomniała o tym, co ich łączyło .
Jedynym towarzyszem jego wędrówki jest gałąź jodły, którą traktuje jako pamiątkę rozstania.
Zbuntowany wobec otaczającej go rzeczywistości, nieufny.
Popełnił samobójstwo.
Okazuje się zjawą – przebija pierś sztyletem i żyje nadal.
Ksiądz
Grekokatolicki kapłan wychowujący samotnie dzieci.
Właściciel niewielkiej chatki, w której pojawia się Gustaw.
Dawny nauczyciel Gustawa, dla którego był jak ojciec.
Jest racjonalistą o trzeźwym spojrzeniu na świat.
Każdy argument Gustawa wyjaśnia w obiektywny sposób.
Ukochana Gustawa
Maryla – ukochana Gustawa.
Piękna kobieta, bohater nawiązał z nią wyjątkową relację opartą na braterstwie dusz.
Ideał kobiety, doskonałej pod każdym względem.
Wyszła za mąż za innego mężczyznę, zrezygnowała z prawdziwej miłości dla bogactwa.
Dzieci księdza
Przejawiają bardzo emocjonalny stosunek do świata.
Chętnie słuchają opowieści Gustawa.
Najważniejsze punkty problemowe
Pustelnik rozmawia z księdzem przez trzy godziny nazwane kolejno:
Miłości
Rozpaczy
Przestrogi
Godzina miłości
Pustelnik opowiada o tragedii miłosnej, którą przeżył. Wspomina swoją miłość, ślub ukochanej z innym mężczyzną, porównuje swoje dzieje między innymi do Cierpień młodego Wertera.
Pustelnik mówi o śmierci i interpretuje ją na trzy sposoby:
śmierć ciała
śmierć jednostki ludzkiej dla świata
śmierć wieczna – najgorszy rodzaj śmierci, bez nadziei na zbawienie (taka, która czeka grzeszników)
Godzina rozpaczy
Pustelnik ujawnia swoje imię - Gustaw.
jest to dawny uczeń księdza, który rozpacza nad niepowodzeniem miłosnym, a także nad rozczarowaniem ideowym, którego doznał.
Pojawia się tu klasyczno-polemiczna dyskusja o miłości, nauce, sile wiary, zabobonach.
Gustaw prezentuje pogląd romantyczny; Gustaw wierzy w duchową jedność z ukochaną i rozpoznaje w niej zagubioną połowę swej duszy/
Ksiądz – zgodnie z ówczesną postawą duchowieństwa – pogląd klasyczny, uznaje Gustawa za szaleńca.
Na koniec Godziny rozpaczy Gustaw przebija swoje serce sztyletem i żyje nadal.
Jak interpretować ten fakt?
Można odczytać gest Gustawa jako scenę symboliczną – jego „śmierć” nie jest śmiercią rzeczywistą, ale odejściem od świata ludzi w krainę samotności i wyobcowania.
Godzina przestrogi
Jest refleksją o charakterze filozoficznym .
Gustaw - obserwując rój motyli i ciem, które krążą koło świecy - ubolewa nad wadami świata.
Gustaw uznaje te stworzenia za dusze zmarłych i rekonstruuje panoramę społeczną ludzi (scena ta przypomina część II Dziadów).
Przestroga brzmi podobnie jak nakaz z Części II:
szczęście niebiańskie, jeśli trafi się człowiekowi za życia „opóźnia” drogę do szczęścia wiecznego (a szczęściem takim jest miłość).
Godziny rozdzielone są gaśnięciem kolejnych świec i lampy, a także pianiem koguta.
Podsumowanie
Czwarta część „Dziadów” jest utworem, który ukazuje romantyczną wizję świata – przestrzeni wielowymiarowej, miejsca, w którym ścierają się tajemnicze siły.
Bohaterowie są wykreowani na zasadzie kontrastu i reprezentują odmienne poglądy i przekonania:
Gustaw jest uczuciowym indywidualistą, zbuntowanym wobec otaczającej go rzeczywistości,
Ksiądz wszystko chce wyjaśniać za pomocą rozumu, stabilności poszukuje w modlitwie.
Gustaw buntuje się przeciwko obyczajom, przesądom i konwenansom, które krępują uczucia i odbierają ludziom prawo do osobistego szczęścia. Buntuje się przeciwko wzorom romantycznego wychowania, które nie pasuje do faktycznego, rzeczywistego świecie. Ten świat rządzi się odrębnymi prawami, bezwzględnymi i okrutnymi – a Gustaw miał inne oczekiwania, które zrodziły się na gruncie czytanych lektur i które to lektury ukształtowały jego uczucia, pozwoliły mu uwierzyć w idealny obraz kobiety. Zgodnie z filozofią romantyczną świata nie można więc poznać jedynie za pomocą rozumu, potrzebne są także uczucia i wiara.
Dlatego Gustaw prosi o przywrócenie obrzędu dziadów i apeluje nie tylko o pomoc w imieniu cierpiących dusz, ale także o to, by nie zamykać się na uczucia i wartości obecne w świecie od lat.
Subskrybuj maturalne notatki!
Notatki wysyłamy w każdy poniedziałek o 21:00. ZA FREE !