Ramy czasowe
1939-1944 – okres wojny i okupacji; życie literackie istnieje tylko w podziemiach lub na emigracji.
Ważne pojęcia
Okupacja
Zajęcie przez siły zbrojne państwa prowadzącego wojnę całości lub części terytorium państwa nieprzyjacielskiego i tymczasowe wprowadzenie tam swojej władzy. Charakterystycznym elementem rzeczywistości wojennej były obozy: koncentracyjne, pracy, zagłady. Najważniejszym tematem literatury stały się doświadczenia i przeżycia więźniów oraz specyfika obozowego życia.
Holokaust
Prześladowanie i zagłada Żydów europejskich przez hitlerowców w czasie II wojny światowej. Już po dojściu do władzy Adolfa Hitlera – w 1933 r. – Niemcy rozpoczęły realizację polityki rasistowskiej i antysemickiej. Początkowo przejawiała się ona głównie poprzez pozbawianie Żydów praw i przywilejów oraz konsekwentne skłanianie ich do opuszczania kraju. Ludobójstwo dokonywało się w specjalnie do tego celu przygotowanych obozach zagłady.
Pokolenie Kolumbów
Młodzież polska urodzona ok. roku 1920, dla których czas wchodzenia w dorosłość przypadł na lata II wojny światowej. Tragizm tego pokolenia wynika z konieczności podjęcia walki; mieli świadomość, że nawet jeśli unikną śmierci, wojna pozostawi trwały ślad w psychice (tzw. porażenie wojną).
Ważne koncepcje kulturowe
Katastrofizm pokoleniowy – spełnienie oczekiwania na Koniec świata, jest nim 2 wojna światowa (czyli apokalipsa spełniona)
Poezja tyrtejska – czyli zagrzewająca do walki
Heroizm – to ukazanie postaci jako bohaterów
Deheroizacja – ukazanie postaci bez patosu
Człowiek zlagrowany / złagrowany – to więzień niemieckich / radzieckich obozów zagłady
Lektury obowiązkowe
Tadeusz Borowski, Proszę państwa do gazu, Ludzie, którzy szli
Gustaw Herling-Grudziński, Inny świat
Hanna Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem