-50% kursy do matury

KUP KURS

Darmowe materiały

Potop – Henryk Sienkiewicz

Tło historyczne Potopu Henryka Sienkiewicza Najazd Szwedów na Polskę w połowie XVII wieku. Centralnym wydarzeniem historycznym w powieści jest obrona Jasnej Góry.  Geneza potopu szwedzkiego Rzeczpospolita prowadziła w owym czasie dwie wojny na wschodzie, zmagając się z trwającym od 1648 r. powstaniem Chmielnickiego i z najazdem Moskwy, która zajęła ogromne obszary Litwy. Szwedzi, wykorzystując zaangażowanie […]

Spis treści

Tło historyczne Potopu Henryka Sienkiewicza

Najazd Szwedów na Polskę w połowie XVII wieku. Centralnym wydarzeniem historycznym w powieści jest obrona Jasnej Góry. 

Geneza potopu szwedzkiego

Rzeczpospolita prowadziła w owym czasie dwie wojny na wschodzie, zmagając się z trwającym od 1648 r. powstaniem Chmielnickiego i z najazdem Moskwy, która zajęła ogromne obszary Litwy. Szwedzi, wykorzystując zaangażowanie zawodowych wojsk polskich w tych konfliktach, wkroczyli na terytorium Rzeczypospolitej z Pomorza Szczecińskiego i z Inflant. Część magnatów (Radziwiłłowie, Radziejowski, Opalińscy) uknuła spisek i zbuntowała się przeciw królowi Janowi Kazimierzowi. Chcieli osadzić na tronie wojowniczego Karola Gustawa i przy jego pomocy odbić utracone na wschodzie majątki. 

Najważniejsze wydarzenia potopu szwedzkiego

Wkroczenie wojsk szwedzkich do Polski latem 1655 r. w łącznej sile około 40 000 (Wielkopolska i Litwa). 

Kapitulacja:

  • wielkopolskiego pospolitego ruszenia pod Ujściem (25 lipca 1655 r.) 
  • poddanie Poznania Szwedom pod wpływem Krzysztofa Opalińskiego, wojewody poznańskiego i innych magnatów 
  • poddanie Szwedom Litwy przez Janusza Radziwiłła, wojewodę wileńskiego (Kiejdany 20 października 1655 r.) 
  • Warszawy (wrzesień) i Krakowa (październik) 1655 r. 

Ucieczka Jana Kazimierza na Śląsk i wydanie w Opolu (20 listopada 1655 r.) uniwersału wzywającego naród do walki ze Szwedami. 

Partyzantka chłopów Na Podkarpaciu, odbicie Szwedom Nowego Sącza (grudzień 1655 r.).

Obrona Częstochowy: 19 listopada – 27 grudnia 1655 r. 

Powrót króla i złożenie ślubów w katedrze lwowskiej.

Czerwiec – lipiec 1656 r. – bitwy pod Warszawą; 30 czerwca zajęcie jej Przez Polaków, 28 – 30 lipca ponowne zajęcie jej przez Szwedów na kilka tygodni.

Stopniowe wycofywanie się Szwedów z ziem Polski i Litwy, wypierane przez wojska Stefana Czarnieckiego.

Ostateczne zakończenie zmagań 3 maja 1660 r. pokojem oliwskim.

Postacie historyczne 

  • Król Jan Kazimierz
  • Κrólowa Maria Kazimiera
  • Janusz i Bogusław Radziwiłłowie
  • Karol Gustaw – król szwedzki
  • Ksiądz Kordecki 
  • Hetmani: Stefan Czarniecki, Wincenty Gosiewski, Michał Kazimierz Radziwiłł 
  • Magnaci: Jan Sobiepan Zamoyski, Jerzy Sebastian Lubomirski, Jan Ferdynand Sapieha, Hieronim Radziejowski, Krzysztof Opaliński
  • Generałowie: Arvid Wittenberg i Burchard Miller
  • Weyhard Wrzeszczowicz
  • Ks. Gryzelda Wiśniowiecka 

Kluczowe wydarzenia

Spotkanie Kmicica z Oleńką Billewiczówną – przeznaczoną mu na żonę

Plan rodziców spodobał się młodym – tu rozpoczyna się wątek miłosny. 

Rozróby i awantury Kmicica i jego towarzyszy

Zemsta na szlachcie zaścianka, która nie tolerując ich zachowania, wytłukła część kompanów Kmicica. 

Uczta w Kiejdanach u Radziwiłła

Mimo wielu wad Kmicic jest patriotą. Składa przysięgę wierności Radziwiłłowi sądząc, że magnat przystąpi do obrony kraju przed Szwedami. Gdy Radziwiłł publicznie oświadczył, że opowiada się po stronie Szwedów, Kmicic jest porażony przysięgą sprzeczną z pragnieniem walki. Okrzyknięto go zdrajcą i stracił ostatecznie możliwość pozyskania ręki Oleńki Bilewiczówny. 

Próba porwania Bogusława Radziwiłła – książęcego brata

Zamach Kmicica w ostateczności nie powiódł się, ale próba tego czynu doprowadza do metamorfozy Kmicica (to punkt zwrotny w życiu bohatera). 

Kmicic przeistacza się w Babinicza

Jako Babinicz przemierza szlak bojowy, walcząc przeciwko Szwedom. Jego trasa wiedzie: Litwa – Warszawa – Częstochowa – Śląsk – Małopolska – Lwów – Podlasie – Warszawa – Litwa. W czasie tej wojaczki Kmicic wsławia się czynami patriotycznymi, bierze udział w obronie Jasnej Góry, ratuje z opresji króla Jana Kazimierza. Czyn patriotyczny pociąga za sobą rehabilitację grzechów z przeszłości i pozwala zdobyć również rękę i serce Oleńki.

Przeczytaj także

ZOBACZ WSZYSTKIE

10 motywów, które warto znać na maturze z języka polskiego

Poznaj listę najpopularniejszych motywów literackich, które mogą pojawić się na maturze! Wraz z przykładami z lektur skutecznie przygotujesz się do egzaminu.

ZOBACZ WIĘCEJ

Biblia na maturze

Geneza nazwy – Biblia  Biblia – z j. greckiego biblion – księga, zwój papirusu Biblia jest księgą świętą, zawiera ogólnoludzki kodeks moralny, zawiera zbiór prawd i zasad. Biblię (zwaną Pismem Świętym) dzielimy na Stary i Nowy Testament.  Budowa Biblii  Stary Testament  Nowy Testament Księgi w Starym i Nowym Testamencie można podzielić na trzy rodzaje ksiąg (tematycznie):  […]

ZOBACZ WIĘCEJ

Czym jest topos na maturze z języka polskiego

Toposy i ich funkcja Na maturze z języka polskiego ważna jest nie tylko znajomość treści omówionych lektur, ale także motywy i toposy, którymi charakteryzują się poszczególne dzieła.  Co to jest topos?  Z definicji słownikowej:  Topos – powtarzający się motyw, który często występuje w obrębie literatury i sztuki danej kultury, cywilizacji. Zatem w literaturze to wielokrotnie powtarzający się motyw, […]

ZOBACZ WIĘCEJ