Pytanie jawne 12. Średniowieczny wzorzec rycerza. Omów zagadnienie na podstawie znanych Ci fragmentów Pieśni o Rolandzie. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
Wstęp i teza
Średniowieczny wzorzec rycerza łączy cechy wojownika, szlachcica oraz chrześcijanina. Rycerz odznaczał się odwagą, walecznością, wiernością wobec Boga i swojego władcy, a także dbałością o honor i ochronę osób słabszych. Musiał również przestrzegać etosu rycerskiego, który opierał się na honorze i określonych zasadach, których należało bronić nawet kosztem własnego życia.
Rozwinięcie w odniesieniu do wskazanej w temacie lektury obowiązkowej
Pieśń o Rolandzie to epos rycerski, tzw. chansons de gestes – pieśń o czynach, luźno nawiązujący do wyprawy Karola Wielkiego przeciwko Saracenom w 778 r., a szczególnie do bitwy w wąwozie Roncevaux.
Bez wątpienia etos rycerski był treścią życia tytułowego bohatera. Roland, siostrzeniec króla Karola Wielkiego oraz jego paladyn, całe swoje życie podporządkował byciu rycerzem i doskonaleniu się w każdej z cnót rycerskich. W tracie powrotu z wyprawy wojennej dowodzi tylną strażą wojsk królewskich, osłaniając bezpieczny powrót głównych sił z władcą na czele. Niestety, wskutek zdrady on sam i jego oddział wpadają w saraceńską zasadzkę.
Roland z towarzyszami stają do walki, choć przeciwnicy mają miażdżącą przewagę. Jest jeszcze czas i sposobność, by wezwać posiłki, zawiadomić o zasadzce główne siły, wystarczy zadąć w róg. Jednak przedkładając honor nad ocalenie życia, Roland odmawia wezwania pomocy, staje do walki z przeważającym wrogiem i ginie wraz ze wszystkimi towarzyszami. Umiera zgodnie ze średniowieczną sztuką, tzw. ars moriendi. Po śmierci jego duszę do nieba zabierają aniołowie, co jest nagrodą za pobożne życie i wierną służbę królowi. Jego życie i śmierć stają się przykładem dla innych, a sam Roland staje się symbolem niezłomności i bohaterstwa.
Kontekst literacki nawiązujący do tematu
Niektórzy potrzebowali czasu aby zrozumieć, czym jest etos rycerski i jak ważne jest dochowywanie wierności tym regułom. Dobrym przykładem jest tu Andrzej Kmicic, bohater „Potopu” Henryka Sienkiewicza.
Andrzej Kmicic – chorąży orszański, dzielny wojownik i dobry, lojalny żołnierz, był jednocześnie gwałtownikiem, zabijaką, a zamiast opiekować się słabszymi i uboższymi, gardził nimi i pomiatał. Wskutek miłości do Oleńki Billewiczówny i w obliczu zdrady księcia Janusza Radziwiłła przechodzi gwałtowną przemianę, a po spowiedzi u ks. Kordeckiego, w oblężonym przez Szwedów Klasztorze Jasnogórskim, wkracza na drogę prawości i honoru. Wierność tym zasadom prowadzi go do wielu bohaterskich czynów, zdobywa uznanie u dawnych przeciwników z chorągwi Laudańskiej, wdzięczność Króla Jana Kazimierza i miłość wybranki swego serca. To, co otwarło Rolandowi drogę do nieba, Kmicicowi pozwoliło doznać szczęścia już na ziemi.
Podsumowanie
Podsumowując, mimo upływu stuleci od średniowiecza, ani rycerze stanowiący jeden z głównych elementów ówczesnego społeczeństwa, ani etos rycerski nie zaginęły w pomroce dziejów. Czasem za przestrzeganie zasad, za dochowanie wierności wyznawanym ideałom trzeba było zapłacić wysoką cenę, często najwyższą. Mimo to, te rycerskie zasady, ten etos wciąż pozostają ważne dla znacznej części ludzkości i to niezależnie od kręgu kulturowego.
Przykładowe inne konteksty
- Joseph Bédier Dzieje Tristana i Izoldy – postać Tristana ukazuje złożoność średniowiecznego ideału rycerza. Jest odważny i wierny królowi Markowi, lecz po wypiciu magicznego napoju zakochuje się w królewskiej żonie Izoldzie, łamiąc zasady etosu rycerskiego. Miłość prowadzi do wewnętrznego konfliktu wartości i cierpienia.
- Opowieści o Królu Arturze i Rycerzach Okrągłego Stołu – rycerze króla Artura stawiani są za wzór odwagi, wierności, honoru i wszelkich cnót rycerskich.
- Henryk Sienkiewicz Krzyżacy – Zbyszko z Bogdańca i Juranda ze Spychowa to postaci odpowiadające wzorcowi średniowiecznego rycerza. Są nie tylko odważnymi wojownikami stającymi w obronie słabych i krzywdzonych. Cechuje ich również pobożność, wierność, honor i gotowość do poświęceń w imię wyższej sprawy.
Marta Zdanowska
Doświadczony egzaminator maturalny, od blisko 30 lat uczący języka polskiego, z powodzeniem przygotowuje młodzież do egzaminów. Nie ma dla niego „trudnych przypadków” – potrafi przygotować każdego ucznia.
