Pytanie jawne: Problematyka winy i kary. Omów zagadnienie na podstawie Mitologii (cz. I Grecja) Jana Parandowskiego.

Wstęp i teza

Motyw winy i kary przedstawia skutki niewłaściwych czynów, zarówno w aspekcie fizycznym, jak i psychicznym. Wina może odnosić się do przestępstwa, naruszenia zasad moralnych lub grzechu, natomiast kara obejmuje sankcje fizyczne, konsekwencje psychiczne, takie jak wyrzuty sumienia oraz skutki duchowe. Uniwersalna prawda moralna zakłada, że nie ma winy bez kary, a każdy winny musi zostać ukarany. 

Rozwinięcie w odniesieniu do wskazanej w temacie lektury obowiązkowej

W mitologii greckiej wina i kara silnie wybrzmiewają w historii Prometeusza — tytana, który sprzeciwił się bogom, przynosząc ludziom ogień jako symbol wiedzy i postępu. 

Prometeusz widząc słabość i zacofanie ludzi potajemnie przekazał im ogień, którego zarzewie wykradł ze spichlerza ognia niebieskiego. Efektem tego ludzie mogli rozwijać się, wytwarzać narzędzia, gotować jedzenie oraz ułatwiać sobie codzienne życie. Jego czyn, choć podyktowany współczuciem, został uznany przez Zeusa za przekroczenie boskich zasad, co skończyło się srogą karą. Prometeusz został przykuty do skały Kaukazu, gdzie każdego dnia orzeł wyjadał mu wątrobę, która każdej nocy odrastała. Tytan został więc skazany na wieczne cierpienie.

Ten mit to przestroga, że dobre zamiary nie zwalniają z odpowiedzialności za czyny, które sprzeciwiają się prawu lub naruszają ustalony porządek. Kara może dosięgnąć nawet tych, którzy kierują się dobrymi intencjami. W przypadku Prometeusza jego przewinienie polegało na naruszeniu boskiego porządku z miłości do ludzi.

Kontekst literacki nawiązujący do tematu

Temat winy i kary w „Zbrodni i karze” Dostojewskiego przedstawia skutki przestępstwa oraz psychologiczne konsekwencje poczucia winy.

Główny bohater, Rodion Raskolnikow, to młody student, który obmyślił teorię podziału ludzi na przeciętnych oraz wyjątkowych. Według tej koncepcji osoby z drugiej grupy mają prawo łamać normy społeczne, jeśli prowadzi to do osiągnięcia ważnego celu dla ogółu. W oparciu o tę – samodzielnie skonstruowaną teorię – Raskolnikow decyduje się zamordować lichwiarkę, którą on sam postrzega jako szkodliwą dla społeczeństwa. Zakłada, że jego czyn będzie usprawiedliwiony wyższym dobrem. Po zabójstwie Raskolnikow doświadcza jednak nieoczekiwanych rezultatów swojego czynu. Dręczą go wyrzuty sumienia, pojawiają się lęk przed karą oraz duchowe rozterki. Bohater – sam przed sobą – stara się usprawiedliwić swoje działania, wypierać się odpowiedzialności, jednak wpływa to negatywnie na jego stan psychiczny. Wkrótce Raskolnikow doświadcza również nieuniknionych skutków prawnych swoich działań. 

Podsumowanie

Podsumowując, wina i kara są motywem uniwersalnym, który podkreśla ludzkie pragnienie sprawiedliwości. Motyw ten przypomina również o potrzebie ładu moralnego, odpowiedzialności za czyny i nieuchronnych konsekwencjach czynów naruszających normy prawne i ustalony porządek rzeczy.

Przykładowe inne konteksty

1. Sofokles Antygona – winą Antygony jest pochowanie brata, Polinika, wbrew prawu ustanowionemu przez władcę. Za karę, z rozkazu króla Kreona, Antygona zostaje zamurowana żywcem.
2. William Szekspir Makbet – moralizatorski charakter dramatu Szekspira wiąże się z przesłaniem, że nie ma winy bez kary. Człowiek, który decyduje się na zły uczynek, musi liczyć się z jego konsekwencjami. Wina za popełnione zbrodnie prowadzi również do cierpienia psychicznego i moralnego bohaterów, co jest karą samą w sobie. 
3. Zielona mila (1999), reż. Frank Darabont – film na motywach powieści Stephena Kinga porusza kwestię kary niezawinionej.