Pytanie jawne: Losy młodzieży polskiej pod zaborami. Omów zagadnienie na podstawie Dziadów części III Adama Mickiewicza.

Wstęp i teza

Polska młodzież, żyjąca pod zaborami, podejmowała różnorodne inicjatywy wymierzone przeciwko władzom zaborczym, wyrażając sprzeciw wobec utraty tożsamości narodowej oraz niezależności państwowej. W literaturze polskiej losy młodzieży są pochodną realiów politycznych, w których przyszło im żyć. Okresy zniewolenia lub konfliktów zbrojnych w szczególny sposób wpływały na postawy i codzienne życie młodych Polaków.

Rozwinięcie w odniesieniu do wskazanej w temacie lektury obowiązkowej

Dziady cz. III to utwór o cierpieniu narodu polskiego, prześladowanego przez rosyjskiego zaborcę, oparty na kanwie losów młodzieży wileńskiej z czasów działalności filomatów i filaretów. Sceny dramatu, w których Mickiewicz prezentuje cierpienie jednostek, są reprezentatywne dla męczeńskich losów całego narodu.

Rozpoczynająca utwór scena więzienna wprowadza w atmosferę spisku filomackiego i walki narodowowyzwoleńczej, oddając nastrój silnego napięcia uczuciowego bohaterów. Więźniowie spotykają się w celi Konrada w wigilię, opowiadają o strasznych warunkach, w jakich byli przetrzymywani. Sobolewski opowiada, że widział, jak wywożono na Sybir dwadzieścia kibitek ze studentami ze Żmudzi. Najmłodszy z nich miał około dziesięciu lat i nie miał sił, by dźwigać łańcuch.

Wśród zesłańców był również Janczewski, który przez rok pobytu w więzieniu zmienił się tak bardzo, że w niczym nie przypominał dawnego wesołego chłopaka, a na kibitce zakrzyknął trzy razy „Jeszcze Polska nie zginęła!”. Z kolei Wasilewski słaniając się, z trudem schodził po schodach. W pewnym momencie upadł. Był bity również podczas śledztwa. Jeden z żołnierzy zaniósł go litościwie na kibitkę, ocierając łzy. Nieprzytomny mężczyzna przypominał ukrzyżowanego człowieka.

W scenie VII patrioci rozmawiają o tragicznej historii Cichowskiego, który padł ofiarą brutalnych przesłuchań. Mężczyzna zniknął wkrótce po ślubie i przez wiele lat uznany był za zmarłego. Po latach tortur i więzienia nie zdradził towarzyszy lecz został psychicznie złamany i popadł w paranoję.

W scenie VIII poznajemy historię młodego Rollisona. To student, który zostaje uwięziony przez carat – oficjalnie za udział w spisku, na co nie ma jednak żadnych dowodów. Carscy mundurowi torturują i męczą chłopaka, ale on wciąż konsekwentnie odmawia zeznań, ściągając na siebie coraz większą złość oprawców i więcej cierpień.

Mickiewicz podkreśla niezawiniony charakter cierpień młodzieży polskiej, których doświadczają ze strony rosyjskiego zaborcy, a cierpienia narodu porównuje do męki Chrystusa.

Kontekst literacki nawiązujący do tematu – Gloria victis E. Orzeszkowej

W odpowiedzi na zmierzające do wykorzenienia polskiej tożsamości narodowej działania carskich władz, kolejne pokolenia młodych Polaków chwytało za broń i licznie brało udział w powstaniach narodowych. Temat ten poruszyła Eliza Orzeszkowa w noweli Gloria victis. Utwór opowiada o powstaniu styczniowym i tragicznych losach młodych powstańców. Autorka przedstawia poświęcenie i idealizm bohaterów, którzy angażują się w walkę o wolność, a podejmując walkę z liczniejszymi oddziałami rosyjskimi często ryzykują życie. Przykładami takich postaci są Maryś Tarłowski oraz Jagmin. Gloria victis ukazuje losy przegranych lecz wiernych ojczyźnie młodych bojowników, których działania, mimo niepowodzenia militarnego, miały wpływ na umocnienie poczucia wspólnoty narodowej i pamięci o powstaniu.

Podsumowanie

Podsumowując, losy polskiej młodzieży pod zaborami były zdeterminowane trudnymi okolicznościami zniewolonej Ojczyzny i represjami ze strony zaborców. Ich literacki obraz łączy w sobie tragizm tego trudnego położenia z pełną heroizmu i patriotyzmu postawą gotowości do poświęceń w imię odzyskania niepodległości.

Przykładowe inne konteksty

1. Juliusz Słowacki Kordian – obraz polskiej młodzieży pod zaborami, który wyłania się z utworu Słowackiego, to wizerunek pokolenia przepełnionych patriotyzmem romantyków, targanych silnymi emocjami: od pragnienia odwetu, przez zwątpienie i poszukiwanie właściwej drogi, po gotowość do ofiary z własnego życia w imię odzyskania niepodległości Ojczyzny. 
2. Stefan Żeromski Syzyfowe prace – polska młodzież pod zaborami stawia opór nasilającej się rusyfikacji. Powieść pokazuje, jak dzięki tajnym kółkom samokształceniowym i patriotycznym gestom udaje się pielęgnować polskość oraz tożsamość narodową, pomimo surowych represji grożących ze strony zaborcy.
3. Aleksander Kamiński Kamienie na szaniec –  to powieść o młodzieży walczącej z okupacją niemiecką podczas II wojny światowej. Główni bohaterowie – Zośka, Rudy i Alek – ryzykując życiem swoim i najbliższych, włączają się w konspirację. Działając w Szarych Szeregach dokonują aktów sabotażu i uczestniczą w akcjach zbrojnych przeciwko okupantowi.