Pytanie jawne 15: Jaki wpływ na człowieka ma sprawowanie przez niego władzy?

Pytanie jawne 15. Jaki wpływ na człowieka ma sprawowanie przez niego władzy? Omów zagadnienie na podstawie Makbeta Williama Szekspira. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst. 

Wstęp i teza

Władzę kojarzymy z potęgą, bogactwem, możliwością podejmowania suwerennych decyzji, a w konsekwencji określamy ją jako możliwość wywierania rzeczywistego wpływu na istotne okoliczności życia społeczności, narodu czy świata. Władza stanowi silną pokusę – pozwala decydować o losach innych ludzi, daje poczucie wyższości i dostęp do nowych możliwości. Jej sprawowanie różnie wpływa na ludzi: niektórych deprawuje, w innych budzi poczucie odpowiedzialności.

Rozwinięcie w odniesieniu do wskazanej w temacie lektury obowiązkowej – Makbet W. Szekspira

W Makbecie Szekspir porusza kwestie zdobywania, sprawowania i utraty władzy. Jest to studium człowieka owładniętego chorobliwą ambicją, pragnącego władzy i ogarniętego lękiem przed jej utratą. Szekspir przedstawia dramat człowieka, który doszedł do władzy drogą zbrodni, ma z tego powodu wyrzuty sumienia, ale jednocześnie nie chce i nie potrafi się na tej drodze zatrzymać. Makbet nie cofa się przed kolejnymi zbrodniami, aby utrzymać swoją pozycję.

Przełomowym momentem w jego życiu staje się przepowiednia wiedźm, w wyniku której zaczyna pragnąć władzy królewskiej. Zabijając Dunkana za namową żony, Makbet wszedł na drogę bez odwrotu. Tym mordem pogwałcił uświęcony królewski majestat. Stał się niegodnym korony, od chwili jej nałożenia. Wobec poddanych okazał się tyranem, obsesyjnie obawiającym się utraty władzy.  Każdy kto mu zagraża – realnie czy tylko w wyobraźni Makbeta – wydaje na siebie wyrok śmierci. Giną królewscy strażnicy, ginie Banko i Lady Makduf z synem, jedno zabójstwo pociąga za sobą następne. Jednak zbrodnie, popełnione w imię władzy, powodują nieodwracalnie spustoszenie w psychice bohatera. Makbetem wciąż targają sprzeczne uczucia. Brzydzi się swoich czynów, ale ciągłe pożądanie władzy i strach przed jej utratą są silniejsze i zamieniają jego życie w koszmar.

Kontekst literacki nawiązujący do tematu – Balladyna J. Słowackiego

Tytułowa bohaterka utworu J. Słowackiego, Balladyna – trochę przypadkiem, włącza się do trwającej rozgrywki o gnieźnieński tron. Za sprawą intrygi zakochanej w Grabcu Goplany, Balladyna zostaje żoną Kirkora, który podejmuje się zadania obalenia Popiela IV i ponownego osadzenia na tronie prawowitego władcy – Popiela III. 

Wszyscy ważniejsi bohaterowie utworu uczestniczą w swoistej grze o tron. Pustelnik jest w rzeczywistości prawowitym królem Popielem III, strąconym z tronu przez podstępnego brata. Do odzyskania tronu angażuje szlachetnego Kirkora. Ten zaraz po ślubie z Balladyną wyrusza z wyprawą na uzurpatora Popiela IV. Nie wie, że Balladyna ma swoje własne plany, dotyczące korony królewskiej. Ma je również niemiecki oszust Fon Kostryn, który zamierza wykorzystać Balladynę do zdobycia legendarnej korony Lecha dla siebie. A jednak to ona – prosta chłopka – okazuje się najsprytniejsza w tej rozgrywce . I tak córka starej Wdowy zasiada na tronie. 

Słowacki pokazuje, w jak różny sposób władza wpływa na ludzi. Dla jednych władza i chęć jej zdobycia wiąże się z odpowiedzialnością i honorem (Pustelnik, Kirkor), dla drugich jest wielką namiętnością (Balladyna, Fon Kostryn) i są w stanie walczyć o nią wbrew prawu i za wszelką cenę.

Podsumowanie

Podsumowując, władza może oddziaływać na człowieka w różny sposób, zarówno negatywnie, jak i pozytywnie. Przykłady literackie, takie jak Makbet czy Balladyna, pokazują, że dążenie do władzy bez uwzględnienia norm moralnych wiąże się z konsekwencjami dla samego sprawującego władzę oraz jego otoczenia. 

Przykładowe inne konteksty

1. Sofokles Antygona – Kreon jest władcą oczekującym od poddanych absolutnego posłuszeństwa. Taki sposób sprawowania władzy ma jednak negatywny wpływ na jego osobowość i prowadzi do tragicznych następstw. 
2. Niccolò Machiavelli Książę – wg Machiavellego władca musi być gotowy na wszystko, byle utrzymać się przy władzy, zgodnie z zasadą „po trupach do celu”.
3. Adam Mickiewicz Dziady cz. III – senator Nowosilcow jest carskim urzędnikiem, sprawującym władzę na ziemiach polskich pod rosyjskim zaborem. To człowiek będący uosobieniem tyranii i carskiego despotyzmu. Powierzona mu władza budzi w nim najgorsze ludzkie cechy.