Pytanie jawne: Motyw samotności. Omów zagadnienie na podstawie Dziadów części III Adama Mickiewicza.

Wstęp i teza

Człowiek z natury dąży do kontaktu z innymi, szukając bliskości i wsparcia. Czasem jednak zostaje sam, co może wynikać z różnych przyczyn, takich jak niezrozumienie czy trudne decyzje. Samotność, niezależnie od jej przyczyny, znacząco wpływa na życie każdego człowieka.

Rozwinięcie w odniesieniu do wskazanej w temacie lektury obowiązkowej

Typowym samotnikiem, buntownikiem, indywidualistą jest Konrad z III cz. Dziadów A. Mickiewicza. Jego przeznaczeniem jest dokonanie wielkich czynów, jednak z woli Boga musi doświadczyć samotności, aby zrozumieć kim jest. Myśl o zesłaniu budzi w Konradzie lęk. Jest poetą, obawia się więc, że oddalenie go od ojczyzny pozbawi go możliwości tworzenia dla narodu. Samotność wśród obcych postrzega jako zagrożenie dla swojej wewnętrznej wolności. Te samotne rozważania stają się początkiem duchowej przemiany bohatera – z romantycznego kochanka przeistacza się w bojownika o sprawę narodową. 

Samotność bohatera i jej następstwa jeszcze wyraźniej podkreślone są w scenie drugiej dramatu czyli w Wielkiej Improwizacji. Konrad wygłasza monolog kierowany do Boga, formułując w nim koncepcję poety-wieszcza, aspirującego do roli przywódcy duchowego narodu. Ma świadomość swego geniuszu i gardzi ludźmi, bo Ci nie są w stanie w pełni zrozumieć jego poezji. To, że jest sam, postrzega jako wywyższenie ponad przeciętność. Czuje w sobie siłę twórczą, czyniącą go podobnym Bogu, a swoją poezję uznaje za nieśmiertelną i godną tylko Stwórcy. Moc bohatera płynie z miłości do cierpiących w niewoli rodaków, którym chciałby przywrócić wolność, dlatego też żąda od Stwórcy władzy duchowej nad narodem. Ma to być władza absolutna i despotyczna. Bóg jednak nie odpowiada na wezwanie Konrada, co wywołuje w nim bunt. Zarzuca Bogu, że obojętnie przygląda się stworzonemu przez siebie światu. Wyzywa Boga na pojedynek. Milczenie Boga prowokuje go do bluźnierstwa, jest o krok od nazwania Boga carem (jednak to słowo wypowiada za niego szatan i dzięki temu Konrad uniknie potępienia). Wielka Improwizacja to efekt samotności i wyobcowania. Konrad przypomina Prometeusza, samotnie buntującego się przeciw bogom w imię szczęścia ludzkości (to tzw. bunt prometejski).

Kontekst literacki nawiązujący do tematu – Lalka B. Prusa

Samotny między ludźmi jest również Stanisław Wokulski z powieści Prusa pt. „Lalka”. Wokulski jest typem indywidualisty, którego nikt nie rozumie. Zamyka się w sobie, zmagając się z własnymi problemami, ponieważ jest świadomy, że społeczeństwo go nie rozumie. Jego samotność pogłębia nieodwzajemniona miłość do Izabeli Łęckiej. Próba wejścia w kręgi arystokracji nie udaje się, ponieważ nie postrzegają go jako równego sobie, wartościowego człowieka, ale jako tego, z którym można zrobić  dobre interesy. 

Wokulski jest człowiekiem bardzo samotnym, mimo że otoczony jest ludźmi. Sam uważa, że nigdzie nie pasuje, czuje się obco i wśród arystokracji i wśród kupców. Samotność Wokulskiego bierze się nie tylko z nieszczęśliwej, niespełnionej miłości. Ma źródło również w wewnętrznym rozdarciu, spowodowanym nie tyle niemożnością podjęcia kluczowych życiowych decyzji, co konsekwencjami wyborów, których dokonywał, a które oddalały go coraz bardziej od ideałów bliskich mu w młodości.

Podsumowanie

Podsumowując, samotność to jedna z najważniejszych cech bohaterów literackich. Trudności w porozumiewaniu się z otoczeniem oraz życiowe niepowodzenia sprawiają, że zamykają się w sobie, izolują od ludzi, stają się indywidualistami i skupiają na własnych myślach, marzeniach lub ambicjach.

Przykładowe inne konteksty

1. Księga Hioba – Hiob nie znajduje zrozumienia ani wśród najbliższych ani w gronie przyjaciół i musi samotnie radzić sobie z cierpieniem zsyłanym na niego.
2. Mitologia mit o Prometeuszu – Prometeusz pomaga ludziom sprzeciwiając się bogom, w efekcie, przykuty do skał Kaukazu, samotnie musi znosić swoje niekończące się cierpienie.
3. Sofokles Antygona – tytułowa bohaterka jest osamotniona w swoim sprzeciwie wobec nieludzkich praw ustanowionych przez Kreona, które zakazują pochówku jej brata Polinika.