Funkcje języka

Funkcje języka sprawiają, że wiemy, co dana osoba chciała nam przekazać. 

Każda wypowiedź (także analizowany tekst) służy porozumieniu między nadawcą a odbiorcą, czyli pełni funkcję komunikatywną. Tak więc podstawową funkcją wypowiedzi pisanej lub mówionej jest funkcja komunikatywna. Ma ona różne odmiany w zależności od celu wypowiedzi. 

Funkcja informatywna

Funkcja informatywna zawiera informacje o świecie, ludziach. Funkcję informatywną pełnią: 

• rozprawy naukowe
• encyklopedie, leksykony 
• podręczniki 
• audycje informacyjne 
• depesze 
• zawiadomienia 
• ogłoszenia 
• wykłady 

Cechą języka tej odmiany tekstów jest: 

• obiektywizm (tekst zredagowany w 3 os.) 
• rzeczowość (operowanie nazwami własnymi, datami itd.) 
• dominują zdania oznajmujące 
• brak słownictwa nacechowanego emocjonalnie 
• brak słownictwa oceniającego 
• jednoznaczność i jasność przekazu 
• brak środków stylistycznych (np. porównań, metafor itp.) 

Funkcja ekspresywna

Funkcja ekspresywna (emotywna) – wyraża pewne uczucia, stany, emocje. Występuje ona w tekście, gdzie odbiorca skupia się na swoich doznaniach i emocjach. 

Cechą języka tej odmiany tekstów jest: 

• obecność słów nacechowanych emocjonalnie (zdrobnienia, zgrubienia) 
• zdania wykrzyknikowe 
• środki stylistyczne (np. epitety, apostrofy) 
• duża liczba wykrzyknień 
• skupienie się na nadawcy, jego emocjach i przeżyciach 
• potoczna frazeologia (o charakterze ekspresywnym) 
• ekspresyjna składnia (np.: równoważniki zdań, anakoluty) 

Typowe teksty, pełniące funkcję ekspresywną, to utwory należące do liryki osobistej, a także recenzje czy listy. Funkcję ekspresywną odnajdziemy również w wypowiedziach potocznych (radość, podziw, oburzenie itd.) np. Ach, jak się cieszę! Do licha! 

Funkcja impresywna

Funkcja impresywna (perswazyjna, nakłaniająca) – dąży do kształtowania postaw i zachowań odbiorcy: 

• wydawanie stanowczych nakazów (komendy, zarządzenia, polecenia służbowe itp.) 
• porady, instrukcje, regulaminy, prośby, apele (podania, poradniki, hasła, slogany) 
• w publicystyce, w przemówieniach przybiera postać ocen i sądów o powinnościach odbiorcy 
• w reklamach (np. Podaruj sobie trochę luksusu. Nowy, cudowny krem – zobacz co tracisz!) 

Celem takiego tekstu jest wpłynięcie na poglądy, zachowanie odbiorcy, nakłonienie go do konkretnych działań czy przyjęcia jakiejś postawy. Funkcję tę znajdziemy także w przysłowiach np.: Kto rano wstaje, temu Pan Bóg daje; Nie czyń drugiemu, co tobie niemiłe. 

Cechą języka tej odmiany tekstów są: 

• czasowniki w trybie rozkazującym (np. zastanów się, zobaczcie) 
• formy kategoryczne (np. nie wolno, trzeba, powinniście) 
• słownictwo oceniające (np. cudowny, beznadziejny) 
• pytania retoryczne (np. Czy ja mówię niewyraźnie?) 
• rozkaźniki (np. Naprzód marsz!) 
• odwołanie do uczuć odbiorcy 

Ta funkcja języka łączy się z funkcją informatywną (nawet slogan reklamowy informuje). 

Funkcja poetycka

Funkcja poetycka (estetyczna) – jej celem jest zachwycić, zaskoczyć lub rozśmieszyć odbiorcę. Funkcja poetycka tekstu nie ogranicza się tylko do poezji. Z funkcją tą spotykamy się w przemówieniach, prozie, w różnego typu żartach, przysłowiach itp. Przejawia się często w rozmowach potocznych, w korespondencji, w żargonach zawodowych, uczniowskich, środowiskowych. 

Cechy języka tej odmiany tekstów: 

• kwiecisty i barwny język 
• obecność wielu środków stylistycznych (epitety, metafory, porównania) 
• obrazowość 

Funkcja fatyczna

Funkcja fatyczna – odnosi się do umiejętności utrzymania kontaktu pomiędzy rozmówcami. Czyli jej zadaniem jest przede wszystkim właściwe utrzymanie w relacji. To funkcja nawiązywania, podtrzymywania kontaktu lub sygnalizowania jego zakończenia: 

• powitania (typu: Cześć! Dzień dobry! No hejka! Elo!) 
• podtrzymywania kontaktu (typu: Ojj! Ajj! No! Słucham! Aha! Tak, tak!) 
• pożegnania (typu: No to pa! Do widzenia! To nara! Do zobaczenia!) 

Tego typu wyrażenia o niczym nie informują, ale komunikują, że chcemy nawiązać, podtrzymać lub zakończyć kontakt z rozmówcą. 

Cechy języka tej odmiany tekstów: 

• komunikaty fatyczne są niedługie 
• mają charakter bezpośrednich zwrotów do odbiorcy 
• służą pobudzeniu uwagi rozmówcy 
• nie skupiają się na przekazie informacji rzeczowych 

Celem niektórych wypowiedzi nie jest wcale nawiązywanie kontaktu z odbiorcą, ale oddziaływanie na otaczający świat.

Funkcja magiczna i funkcja stanowiąca

Funkcja magiczna i funkcja stanowiąca są do siebie podobne. Obie mają za zadanie kreowanie rzeczywistości. 

funkcja stanowiąca – słowa zmieniają jakieś fakty w rzeczywistości, która nas otacza, wpływa na jej kształt (np. Zwalniam Pana z pracy) 

funkcja magiczna – nadawca za pomocą swoich słów chce zmienić pewne fakty; wypowiedzi są formułowane z intencją wpływania na otaczający świat. Funkcja obecna w tekstach typu: 

• życzenia, np. „wszystkiego najlepszego” 
• modlitwy 
• wróżby, przekleństwa, zaklęcia 
• w folklorze, baśniach, legendach (np. “Stoliczku, nakryj się!”) 

Podsumowując

Funkcje językowe są ściśle związane z procesem porozumiewania się. Dzięki nim człowiek: komunikuje się z innymi ludźmi, informuje wyraża emocje, nakłania, rozkazuje, tworzy poezję, zmienia rzeczywistość.