Cena biletów wzrasta za:
Romantyzm to nowy światopogląd, który podobnie jak miało to miejsce w renesansie, powstał w wyniku protestu przeciwko porządkowi współczesnego świata. W dobie romantyzmu był to protest przeciwko despotyzmowi w imię wolności narodów i wolności jednostki.
Jako nurt ideowy i artystyczny dominował w kulturze europejskiej mniej więcej od pierwszej połowy XIX wieku.
Romantyzm pojawił się najpierw w Anglii około roku 1800, a później w Niemczech i sukcesywnie w innych krajach europejskich.
W Polsce romantyzm pojawił się dopiero w roku 1822 wraz z wydaniem pierwszego tomiku poetyckiego Adama Mickiewicza pt. „Ballady i romanse”.
Romantyzm wyrósł historycznie z wydarzeń, które ogarnęły Europę na przełomie XVIII i XIX wieku. Wydarzenia te wstrząsnęły nieodwracalnie świadomością człowieka i uniemożliwiły zachowanie wiary w ład i harmonię świata. Te wydarzenia to przede wszystkim Wielka Rewolucja Francuska. To ona obaliła system feudalny i wykazała, że wydarzeń historycznych nie da się zaprogramować ani przewidzieć. Udowodniła, że świata nie da się interpretować wyłącznie w sposób racjonalny. Co więcej, pokazała, że władza królewska nie jest czymś, co chroni człowieka od buntu tłumu.
Wielka Rewolucja Francuska po raz pierwszy pokazała, że królowie i osoby z kręgu rodziny królewskiej giną i umierają nie tylko w wyniku wewnętrznych rozgrywek pałacowych. Okazuje się, że prosty lud Paryża miał odwagę podnieść rękę na uświęconą od wieków władzę królewską i określone osoby tej władzy pozbawić. Rewolucja otworzyła przed człowiekiem możliwość stanowienia o porządku świata, a także wyzwolenia się spod presji dawnych rygorów. Wielka Rewolucja Francuska, co najważniejsze, wysoko wydźwignęła pojęcie wolności i buntu. Człowiek zbuntowany ma decydować o nowym kształcie świata. Głowni bohaterowie są zawsze zbuntowani. Wcześniej w minionych epokach literackich, takich buntowników, którzy wszystko stawiali na jedną kartę, zdecydowanie nie było.
To, jaka będzie literatura romantyczna, wynika z nowej koncepcji poezji romantycznej, która powoli kształtowała się od czasów sentymentalnych. Romantycy zaczęli uznawać sztukę za najwyższą formę twórczej działalności człowieka. Mówili, że nie można jej traktować mechanicznie, oddzielać od filozofii i nie można wytyczać jej żadnych zasad twórczości.
Poeta powinien tworzyć swobodnie, ponieważ tylko wolność twórcza pozwala na rozwinięcie geniuszu. Poeta przestał być traktowany jako rzemieślnik. Miał tworzyć spontanicznie, z wiarą w swój geniusz i ewentualnie odwoływać się do dawnych mistrzów, ale z pełnym prawem do tego, żeby w jakiś twórczy sposób przekształcać to, co dawni mistrzowie stworzyli.
Romantycy ze wszystkich sztuk, za sztukę najwyższą (najwyżej pojmowaną) rozumieli poezję. Wszystkie inne sztuki miały być wtórne w stosunku do poezji. Poezja z kolei miała być twórcza, a nie odtwórcza. Poeta miał poszukiwać własnej oryginalności. Zdaniem romantyków, żadne arcydzieło, nie mogło powstać z mechanicznego wzorowania się na cudzym utworze. Poeci i artyści romantyczni aprobowali w pełni wyobraźnię, która ich zdaniem pozwala budować dziedziny niedostępne rozumowi. Pozwala również przekreślać granicę między rzeczywistością i światem nadprzyrodzonym. Artyści i poeci mieli obowiązek odkrywania dawnych baśni i tworzenia nowych baśni i mitów. To one z kolei miały dawać możliwość poznawania dawnych czasów. Poezja, literatura i sztuka romantyczna miała się opierać na konkretnym materiale kulturowym i miała go twórczo interpretować.
Romantyczne fascynacje dotyczą przede wszystkim fantastyki grozy, czyli ukazywania zjawisk i istot, których istnienie podważało zaufanie do własnych zmysłów. Świat przedstawiony miała otaczać aura tajemniczości i grozy. Romantycy fascynowali się złem, a zatem w tekstach spotykamy się ze scenami ciemności i burzy. Wszystko, co normalne może się okazać sprawką szatana. Romantyków fascynowała również śmierć oraz pytanie o jej nieodwracalność. To właśnie w dobie romantycznej powstają pierwsze motywy związane z ożywianiem zwłok, powstają pierwsze horrory i pojawiają się pierwsze postaci tzw. zombie, które dzisiaj są niezwykle popularne. Istnienie tego świata w otaczającym rzeczywistym świecie zawdzięcza się właśnie literaturze romantycznej.
Literatura i sztuka romantyczna miała sięgać do głębi psychiki ludzkiej. Na dalszym planie były takie pojęcia jak miłość, losy jednostki i historia. Forma utworów romantycznych odzwierciedla ich treść, a zatem zauważymy fascynację groteską, karykaturą i brzydotą. Jest to zaprzeczenie idealizującej sztuki klasycyzmu i tego, co pojawiało się w sztuce w dobie renesansu i oświecenia.
Na zasadzie analogii możemy przyjąć za pewnik, że w literaturze romantycznej pojawi się to, co pojawiało się w kulturze średniowiecznej, a co wywodziło się na przykład z ludowych baśni, podań i legend, gdzie pełno było duchów, zjaw i nimf, które miały wpływać na życie człowieka. To, co się dzieje w wyobraźni, często wymyka się racjonalnym rygorom, w związku z tym, jeśli literatura romantyczna opisuje wnętrze człowieka i jego wewnętrzne przeżycia, to jej układ musi być swobodny i chaotyczny. Układ ten wynika z mroku i z nieharmonijnej konstrukcji świata.
Literatura romantyczna znosi pojęcie na sztukę wysoką i niską, odrzuca poetyki normatywne, wprowadza synkretyzm gatunkowy. Synkretyzm gatunkowy to przemieszanie gatunków. W formie romantycznych utworów zauważa się swobodną kompozycję, która wyraża bunt artystów przeciwko ustalonym wcześniej formom i zasadom estetyki. Ulubiony gatunek uprawiany przez romantyków to przede wszystkim dramat, ale i też ballada. W przypadku dramatów bardzo często występuje tak zwaną forma otwarta, czyli brakuje ciągu przyczynowo skutkowego, a losy głównych bohaterów zawsze pozostają otwarte. Czytelnik do końca nie wie, co z bohaterami się stało i w jaki sposób potoczą się ich losy.
Literatura romantyczna ma związek z niemieckim pokoleniem nazywanym „Sturm und Drang”, czyli pokolenie burzy i naporu. Literatura romantyczna pojawia się najpierw w Anglii, a później w Niemczech i wynika to z atmosfery „fermentu intelektualnego i twórczego” w środowisku młodych twórców niemieckich. Tak właśnie rodzi się przekonanie o konieczności reform i zmian w dziedzinie sztuki.
Poglądy pokolenia Sturm und Drang dotyczą kilku aspektów, a mianowicie dotyczą historyzmu, czyli zalecenia, żeby sięgać do historii i korzeni kultury narodowej. Od razu przypomina się tutaj druga część „Dziadów”, bo obrządek ten jest prasłowiański i pogański. Adam Mickiewicz, pisząc narodowy dramat, odwołuje się do korzeni naszej kultury narodowej (jeszcze tej przedchrześcijańskiej).
Druga kwestia, na którą zwracali uwagę niemieccy intelektualiści to ludowość, czyli literatura traktowana jako źródła wiedzy o pradziejach narodu, które zachowały się dzięki pewnego rodzaju odizolowaniu kultury ludowej od kultury elitarnej. Można odwołać się do drugiej części „Dziadów” oraz do „Ballad i romansów” Mickiewicza. Intelektualiści niemieccy kładli nacisk na tworzenie literatury narodowej o odrębnym charakterze, czyli część utworów z jednej strony będą stricte narodowe, ale z drugiej strony w pewnych swoich wymiarach będą tożsame dla całej kultury europejskiej. Ważne jednak było to, aby w poszczególnych tekstach zamieścić coś, co niekoniecznie byłoby zrozumiałe dla czytelników z innych krajów. Niekoniecznie Mickiewicz musiałby być zrozumiały, nawet wśród miłośników romantyzmu żyjących na przykład we Francji czy w Niemczech. Nie musiałby być zrozumiany dlatego, że w pewnych fragmentach swoich dzieł odwołuje się wyłącznie do narodowej historii oraz tradycji. Romantyzm w rozumieniu pokolenia burzy i naporu miał nawoływać do obszernych studiów filozoficznych zwłaszcza dla tłumaczy, ponieważ dobry tłumacz nie tylko zna dobrze język, z którego ma tłumaczyć, ale musi znać i rozumieć kulturę i historię narodu, którego dany tekst dotyczy.
W związku z tym pokolenie burzy i naporu stworzyło programowe założenia, które obowiązywały później w całej Europie. Neguje się klasycyzm i racjonalizm. Podstawowymi źródłami poznania i twórczości literackiej są uczucia i intuicja. Sztuka ma być oryginalna i ma się odwoływać do narodowych źródeł. Głoszono wyższość geniuszu i swobodnej wyobraźni twórców nad regułami i autorytetami. W powieściach romantycznych pojawiały się tendencje psychologiczne i emocjonalistyczne. Powstał nowy typ bohatera, czyli jednostka protestująca przeciw determinantom społecznym i moralnym. Jednostka zbuntowana, niepokorna, wywyższająca się ponad innymi. Z jednej strony ma do tego prawo, a z drugiej strony czuje się powołana do działań niezwykłych i niebanalnych. W liryce zaproponowano wprowadzenie motywów ludowych i sięganie do języka potocznego.
Twórczość i poglądy pokolenia burzy i naporu (do którego należeli najwybitniejsi niemieccy poeci, czyli Goethe i Schiller) przyczyniły się do powstania nowej koncepcji literatury zwanej preromantyczną. Od tych młodych pisarzy romantycy przyjmują zafascynowanie ludowością, historią i sięgają do nowej formuły bohatera literackiego. Bohater romantyczny to zazwyczaj człowiek młody, niezwykle wrażliwy, przeżywający niezwykłe rozterki i nieszczęśliwą miłość, cierpiący na ból istnienia i popełniający samobójstwo. Taki model bohatera to model idealny, do którego będą się odwoływały wszystkie literatury europejskie i taki model bohatera będzie powstawał w tych najbardziej znanych romantycznych dziełach.
