Królestwo: bezjądrowe.
Podkrólestwo: Archeany i Eubakterie.
- ok. 3,8 miliarda lat temu powstały pierwsze organizmy żywe.
Budowa komórki prokariotycznej:
- 0,5 do 10 μm,
- formy kuliste: ziarniaki, dwoinki, paciorkowce, gronkowce, pakietowe,
- formy wydłużone: laseczki, pałeczki, maczugowce,
- formy skręcone: przecinkowce, śrubowce (Spirillum), krętki (Spirochetae),
- formy rozgałęzione: prątki, promieniowce (Actinomyces),
- błona kom., ściana kom. z mureiny, otoczki śluzowe,
- Bakterie gram + oraz gram –,
- Rzęski z flagelliny, fimbrie, mukleoid (cytoplazma z genoforem), rybosomy, ziarna materiału zapasowego (glikogen, skrobia sinicowa lub wolutyna), plazmidy, chromatofory (tylakoidy),
- Endospory – anabioza.
Funkcje życiowe
- Odżywianie heterotroficzne, a późniejsze autotroficzne – chemosynteza, fotosynteza (bakteriochlorofil),
- Chlorofil a u sinic (2,8 miliarda),
- Oddychanie tlenowe i beztlenowe – fermentacja (kw. mlekowy, etanol, kw. octowy),
- Wiązanie azotu cząsteczkowego,
- Haploidalne, rozmnażanie bezpłciowe poprzez podział komórki, fragmentacja,
- Koniugacja – proces płciowy polegający na przekazanie plazmidu bakterii, która go nie posiada.
Systematyka:
- Metoda grama – barwienie pozwalające rozróżnić bakterie w zależności jaki posiadają typ osłon,
- Archeany – brak mureiny, w DNA odcinki niekodujące, środowiska ekstremalne,
- Eubakterie:
- Sinice – wodne, samożywne, chlorofil a, fikoerytryna, fikocyjanina, heterocyty, skrobia sinicowa,
- Promieniowce – glebowe lub pasożyty, G+, kolonie przypominają strzępki grzybów,
- Krętki – saprofity lub pasożyty, b. cienka ściana komórkowa,
- Proteobakterie – hetero-, chemo- i autotrofy, mureinowa ściana komórkowa, G+ i G-.
Występowanie i znaczenie:
- Udział w obiegu pierwiastków w przyrodzie w tym saprofity.
- Symbionty: Bacteroides(trawienie celulozy), Rhizobium, E. coli.
- Pasożyty: Salmonella, Mycobacterium tuberculosis, Diplococcus (Streptococcus) pneumoniae, Klebsiella pneumoniae, Treponema pallidum, Neisseria gonorrhoeae, Schigella, Clostridium tetani, Mycobacterium leprae, Vibrio cholerae, Clostridium botulinum, Staphylococcus aureus, Yersinia pestis, Corynebacterium diphteriae, Haemophilus influenzae.
- Tworzenie ropy, siarki i innych złóż, produkcja alkoholi, kw. organicznych, antybiotyków, hormonów, enzymów, witamin, aa, powodują kiszenie kapusty, ogórków, oliwek, zsiadanie się mleka (jogurty, kefiry, sery)biologiczne utlenianie ścieków.
| Nazwa choroby (bakteria powodująca chorobę) | Sposób zakażenia | Objawy kliniczne | Działania profilaktyczne |
| Gruźlica (prątek gruźlicy) | Droga kropelkowa oraz spożywanie zakażonego mleka i jego przetworów | Podwyższona temperatura ciała, chudnięcie, krwioplucie, kaszel | Szczepienia ochronne, izolowanie chorych, kontrola weterynaryjna mleka i mięsa |
| Czerwonka bakteryjna – dyzenteria (pałeczki z rodzaju Shigella) | Droga pokarmowa (głównie spożywanie wody zanieczyszczonej odchodami) | Ostre biegunki, krwawienia, z jelit (toksyna czerwonki niszczy naczynia krwionośne), gorączka, bóle brzucha | Szczepienia ochronne, przestrzeganie podstawowych zasad higieny osobistej, mycie owoców, ochrona ujęć wody pitnej, izolowanie chorych |
| Dur brzuszny (pałeczka duru brzusznego) | Droga pokarmowa (głównie spożywanie wody zanieczyszczonej odchodami); pałeczki duru są czasem przenoszone przez muchy | Gorączka, bóle głowy, krwotoki, charakterystyczna wysypka na brzuchu i klatce piersiowej, powiększenie narządów jamy brzusznej (śledziony i wątroby) | Szczepienia ochronne, przestrzeganie podstawowych zasad higieny osobistej, mycie owoców, ochrona ujęć wody pitnej, izolowanie chorych |
| Cholera (przecinkowiec cholery) | Spożywanie wody i pokarmów zakażonych bakteriami | Obniżona temperatura ciała, odwodnienie organizmu, zmarszczenie skóry, biegunka, wymioty, czasami śpiączka | Szczepienia ochronne, przestrzeganie podstawowych zasad higieny osobistej, mycie owoców, ochrona ujęć wody pitnej, izolowanie chorych |
| Wąglik (laseczka wąglika) | Kontakt z chorym zwierzęciem (choroba odzwierzęca), czasami spożywanie zakażonej żywności | Zmiany skórne (czarne krosty), płucne (ciężkie zapalenie płuc) i jelitowe (bóle brzucha, wymioty, gorączka) | Szczepienia ochronne osób z grupy wysokiego ryzyka (hodowcy zwierząt, weterynarze), usuwanie zakażeń u zwierząt, odkażanie zarażonych produktów zwierzęcych |
| Tężec (laseczka tężca) | Bezpośredni kontakt z chorym na tężec oraz zanieczyszczenie zranionej skóry glebą, w której bytują laseczki tężca | Bóle głowy, szczękościsk, silne skurcze i bóle głównych partii mięśni, porażenie układu nerwowego | Szczepienia ochronne, w razie wystąpienia ryzyka zakażenia – podanie surowicy |
| Borelioza (krętki z rodzaju Borrelia | Ugryzienie przez kleszcza – wektora krętków boreliozy | Rumień wędrujący, objawy grypopodobne; objawy dotyczą też układu nerwowego, szkieletowego i krążenia | Unikanie ugryzień przez kleszcze, dokładne sprawdzenie ciała po pobycie w lesie lub na łące, stosowanie preparatów odstraszających kleszcze |